GIẢM MỘT NỬA LƯỢNG MUỐI ĂN HẰNG NGÀY ĐỂ PHÒNG CHỐNG ĐỘT QUỴ VÀ TĂNG HUYẾT ÁP

Bệnh tim mạch đang là nguyên nhân tử vong hàng đầu trên thế giới, chiếm tới 30% tổng số tử vong toàn cầu, chủ yếu là do các bệnh mạch máu não và bệnh tim thiếu máu cục bộ. Mặc dù muối là chất vô cùng cần thiết đối với cơ thể nhưng ăn thừa muối lại là yếu tố nguy cơ chính gây tăng huyết áp, tai biến mạch máu não, nhồi máu cơ tim, ăn thừa muối còn làm tăng nguy cơ gây ung thư dạ dày, suy thận, loãng xương và gây những rối loạn khác cho sức khỏe. Ngoài ra, khi cơ thể thừa muối còn liên quan đến béo phì, suy giảm nhận thức, rối loạn thính lực, làm bệnh hen phế quản nặng thêm.

Người Việt ăn quá nhiều muối

Tổ chức Y tế thế giới (WHO) khuyến cáo, mỗi người trưởng thành không nên ăn quá 5g muối trong một ngày (tương đương với một thìa cà phê) để phòng chống bệnh tật và bảo vệ sức khỏe. Tuy nhiên, hiện nay đa số người dân Việt Nam đang ăn thừa rất nhiều muối, gấp đôi so với khuyến cáo, tức khoảng 10g muối trong một ngày. Đây là tỷ lệ đáng báo động so với khuyến nghị của WHO.

Theo kết quả điều tra toàn quốc năm 2015, tại Việt Nam trung bình một người trưởng thành tiêu thụ 9,4 gam muối trong một ngày, nghĩa là cao gần gấp đôi so với khuyến cáo. Nghiên cứu từ tổ chức Y tế thế giới cũng cho thấy, ăn nhiều muối là nguyên nhân quan trọng góp phần làm gia tăng tỷ lệ mắc tăng huyết áp và các trường hợp tử vong do bệnh tim mạch. Số liệu đã chứng minh, hiện nay tại Việt Nam cứ 5 người trưởng thành thì có một người bị tăng huyết áp, cứ trong 3 trường hợp tử vong thì có một trường hợp do các bệnh tim mạch, chủ yếu là tử vong do tai biến mạch máu não và nhồi máu cơ tim. Trong năm 2016 ước tính toàn quốc có tới 81.800 trường hợp chết chỉ riêng do đột quỵ (chiếm tới 15% tổng số tử vong toàn quốc) và  67.500 trường hợp chết do bệnh tim thiếu máu cục bộ (chiếm 12% số tử vong).

Trên thực tế trong bữa ăn hàng ngày của mỗi gia đình chúng ta, khi chế biến thức ăn, ngoài các gia vị phụ trợ, thì một trong số đó luôn có và không bao giờ thiếu đó là muối. Muối luôn luôn quen thuộc đến mức độ tưởng chừng như không bao giờ giảm được. Muối có 2 thành phần chính, gồm Natri và Clorua. Trong đó Natri là một trong 2 yếu tố chính, chiếm khoảng 40% trọng lượng của muối, nghĩa là trong 5g muối có hơn 2g Natri. Vì vậy, ăn thừa Natri là yếu tố nguy hại chính đối với sức khỏe chúng ta. Natri còn có nhiều trong các loại gia vị mặn khác như nước mắm, nước tương, bột canh, Natri cũng có nhiều trong mì chính, soda baking. Trong chế biến thức ăn, khi nói đến “muối” thì được hiểu để chỉ tất cả các loại gia vị, thực phẩm chứa nhiều Natri chứ không chỉ riêng với muối ăn.

Mục tiêu giảm lượng muối ăn mỗi người xuống 1/2

Trên cơ sở các khuyến nghị của Tổ chức Y tế thế giới, Bộ Y tế  cũng đã ban hành Kế hoạch Truyền thông quốc gia vận động thực hiện giảm muối trong khẩu phần ăn để phòng, chống tăng huyết áp, đột quỵ và các bệnh không lây nhiễm khác giai đoạn 2018-2025 (tại Quyết định số 2033/QĐ-BYT ngày 28/3/2018).

Phân tích về tác hại lượng muối dư thừa trong thức ăn hàng ngày của người Việt bởi thói quen sử dụng với tỉ lệ: 89% lượng muối trong bếp ăn (mắm, muối, các loại hạt nêm); 70% muối trên bàn ăn (muối, nước chấm các loại) ; 20% muối trong thức ăn chế biến sẵn (thức ăn nhanh, bánh, khô mắm, xúc xích…).

Khác với các quốc gia phát triển, muối ăn vào hằng ngày chủ yếu là từ thực phẩm chế biến sẵn hoặc do ăn ở nhà hàng (chiếm 77%), thì  ở Việt Nam hầu hết lượng muối ăn vào hằng ngày là từ muối, gia vị thêm vào trong khi chế biến, nấu ăn hoặc do chấm/trộn mắm, muối, gia vị trên bàn ăn.

Có ý kiến cho rằng, nếu giảm toàn bộ lượng muối khi nêm nếm vào thức ăn có ảnh hưởng gì đến sức khỏe vì thiếu muối hay không. Xin thưa là không, vì thực tế trong khẩu phần thức ăn hàng ngày, trong thực phẩm các loại đã có sẵn hàm lượng muối đủ để cung cấp cho hoạt động sinh lý bình thường của mỗi cơ thể chúng ta. Vì vậy, việc vận động thực hiện giảm muối trong khẩu phần ăn trong cộng đồng là hết sức cần thiết. Mục tiêu mà Bộ Y tế đưa ra đến năm 2025 Việt Nam cần giảm một nửa lượng muối tiêu thụ trong khẩu phần ăn. Tức từ 9,4 gam muối xuống còn dưới 5gam mỗi ngày.

Giải pháp Cho bớt muối – Chấm Nhẹ tay – Giảm ngay đồ mặn

Giải pháp đặt ra bằng cách : “Cho bớt muối – Chấm Nhẹ tay – Giảm ngay đồ mặn”. Đây là phương pháp thực hành giảm muối hiệu quả nhất hiện nay. Khi nói chúng ta ăn không quá 5gam muối mỗi ngày không có nghĩa là lượng muối ăn mà trong đó còn có lượng nước mắm, nước tương, hạt nêm …

Vậy chúng ta làm sao để Cho bớt muối. Việc đầu tiên là hạn chế cho muối và gia vị chứa nhiều muối vào thực phẩm khi sơ chế, tẩm ướp và nấu. Bằng cách này, khi ướp thức ăn hoặc khi nêm nên dùng ít muối lại và theo lộ trình giảm dần lượng muối chứ không thể giảm nhanh sẽ bị sốc với khẩu vị. Tiếp theo là lựa chọn phương pháp chế biến bằng cách tăng cường các món luộc, hấp thay cho các món kho, rim hay rang. Hãy sử dụng các gia vị khác như tiêu, tỏi, ớt… để món ăn ngon hơn mà không cần dùng nhiều muối. Nếu có điều kiện chúng ta hãy tự nấu ăn ở nhà để có thể kiểm soát được lượng muối trong thức ăn.

Chấm nhẹ tay: Hãy hạn chế muối và nước chấm trên bàn ăn; Hạn chế chấm và bỏ thói quen chấm ngập thực phẩm vào nước chấm và gia vị nước mắm khi ăn; Pha loãng nước chấm khi ăn; Không nên chấm các món ăn đã mặn (món kho/rim/ rang, dưa/cà/thịt/cá muối… )vào muối hay nước chấm. Khi ăn trái cây không nên chấm với muối và nước chấm; không nên rưới nước mắm, nước kho, nước sốt vào cơm; không nên cố uống hết nước phở, bún, miến … nhất là khi ăn hàng quán.

Giảm ngay đồ mặn: Hãy hạn chế ăn các thực phẩm chế biến sẵn chứa nhiều muối như: dưa cải muối, cá muối, xúc xích, khô muối …; Trước khi dùng loại thực phẩm mua tại các siêu thị cần đọc kĩ hàm lượng muối ghi trên thực phẩm trước khi mua. Hàm lượng muối bằng hàm lượng Natri (sodium) x 2,5. Trung bình hàm lượng Na (muối)/ 1 phần ăn : Nếu chỉ số dưới 5% NCKN là hàm lượng thấp, Nếu trên 20% NCKH là hàm lượng cao.

Khi trao quyền trong công tác truyền thông về sức khỏe, ThS, BS. Huỳnh Văn Tú – Viện Y tế công cộng TP.HCM đã từng nêu ra những trường hợp giảm muối đáng chú ý như:  khi đi ăn tại các quán ăn, nhà hàng, nếu cảm thấy nhạt hoặc là bình thường thì đó là dấu hiệu cho thấy bạn ăn rất mặn, thừa muối. Ngược lại nếu ăn đi đâu cũng thấy mặn thì đây là dấu hiệu đáng mừng cho bạn đang giảm lượng muối trong thức ăn.

Hiểu biết về tác hại do ăn thừa muối và thực hành ăn giảm muối đúng cách là giải pháp tốt nhất nhằm hạn chế, phòng chống bệnh tật và bảo vệ sức khỏe cho mỗi người. Theo ông Kidong Park, Trưởng đại diện WHO tại Việt Nam cho biết, mỗi năm có 4,1 triệu người tử vong trên toàn thế giới do ăn thừa muối. “Nếu thực hiện đúng khuyến cáo, mỗi năm chúng ta cứu được 2,5 triệu người tử vong”, ông Kidong Park nhấn mạnh. Hiện đã có 75 nước trên thế giới có chiến lược giảm tiêu thụ muối theo khuyến cáo của WHO, và nhiều nước đã thành công đã giảm lượng muối cho người dân.  Chính vì vậy, việc nâng cao nhận thức của cộng đồng qua chiến dịch này là vô cùng quan trọng ở Việt Nam

(Gia Gia Hưng)